برد موبایل یا به اصطلاح motherboard اصلی‌ترین بخش تمامی گوشی‌ها و کامپیوترها کوچک و بزرگ به شمار می‌رود که بدون آن عملا موبایل کارایی نخواهد داشت. تمامی فعالیت‌ها همچون عکس گرفتن، اجرا کردن برنامه‌ها، گوش دادن به موزیک و غیره توسط مین برد گوشی MainBoard کنترل و مدیریت می‌شود.
مانند کامپیوترها، برد موبایل نیز از بخش‌های متفاوتی تشکیل شده است که هر کدام نقش منحصر به فرد خود را برای اجرا دستورات کاربر، ایفا می‌کنند.
به صورت خلاصه معمولا مادربرد موبایل سبز رنگ بوده و از قطعات مختلفی اعم از رم، انواع خازن‌های کوچک و بزرگ، پردازنده CPU، آی سی برد و غیره متشکل شده است. اگر به حوزه تعمیر گوشی علاقه‌مند هستید یا به طور کلی قصد ورود به این رشته را دارید، آگاه بودن از بخش‌های مختلف برد گوشی و وظایف هر کدام، جزء الزامات به شمار می‌رود.
هر چند امروزه در اکثر مراکز آموزشی، آموزش کامل تعمیرات موبایل در حال برگزاری می‌باشد که از 0 تا 100 نحوه تعمیر و عیب یابی انواع برد گوشی تدریس می‌شود. اگر در زمینه آموزش تعمیرات موبایل نیاز به مشاوره تخصصی دارید، با شماره 02192001920 تماس حاصل فرمایید. به هر حال در ادامه مقاله از آموزشگاه تخصصی تعمیرات موبایل توبیکس به انواع بخش‌های مختلف برد، وظایف هریک و نحوه تعویض آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
معرفی قطعات برد موبایل و وظایف آنها
در ادامه قطعات برد موبایل را معرفی میکنیم:
خازن
خازن یا کاپاسیتور Capacitor که معمولا با حرف C نمایش داده می‌شود برای ذخیره انرژی الکتریکی یا همان ولتاژ در مدارهای مختلفی همچون برد گوشی، مادربرد کامپیوترها و سایر موارد کاربرد دارد. یکی از مهمترین وظایف خازن‌ها در موبایل تامین ولتاژ مورد نیاز فلش دوربین می‌باشد.
به صورت خلاصه از سایر وظایف و کاربرد خازن در برد گوشی می‌توان به مورد مهمی همچون حذف نویزها و فرکانس‌های مزاحم در مسیر مدار تغذیه اشاره داشت.
همچنین در مدار آنتن، به عنوان تقویت کننده و نویز گیر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. اگر بخواهیم به صورت خیلی ساده به این موضوع نگاه کنیم، خازن‌ها در برد موبایل وظیفه ذخیره بار الکتریکی را به دوش می‌کشند. انواع خازن‌های پرکاربرد در برد موبایل و سایر بردهای الکترونیکی عبارت است از:
- عدسی
- تانتالیومی
- سرامیکی
- خازن ورقه ای
- میکا
خازن سرامیکی در برد موبایل
خازن سرامیکی بر خلاف سایر خازن‌هایی که در برد موبایل و بردهای الکترونیکی بهره برداری می‌شود، قطبی نیستند. به عبارت دیگر قطب مثبت و منفی ندارد و به طور معمول در رنگ های کرم و قهوه‌ای در مدارات موبایل های متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از معایب این نوع خازن بایستی به مورد مهمی همچون حساسیت شدید به دما اشاره کرد.
اجرا برنامه‌های سنگین برای مدت طولانی بر روی گوشی‌های پایین و میان رده‌ای که از این خازن بهره برداری می‌کنند، سبب مشکلات متعددی خواهد شد. به طور کلی خازن‌های سرامیکی خرابی های متعددی دارند و معمولا به عنوان نویزگیر نقش خود را ایفا می‌کنند.
خازن تانتالیومی در برد موبایل
برخلاف خازن سرامیکی، خازن تانتالیومی دارای قطب مثبت و منفی هستند و همان طور که از نام آن پیداست از فلز تانتالیوم ساخته شده‌اند. همین امر سبب شده تا خازن‌های تانتالیومی در برد موبایل طول عمر بیشتری داشته باشند و جریان کشی کمتری نسبت به سایر خازن‌ها دارا هستند.
Ram
رم Ram (Random Access memory) یا حافظه دسترسی تصادفی فضایی برای ذخیره کردن داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز پردازش CPU می‌باشد. البته باید توجه داشته باشید برخلاف سایر فضاهای ذخیره سازی داده و اطلاعات همچون HDD (Hard disk drive) و SSD (Solid State Drive) که دائمی هستند، حافظه رم موقتی بوده و با خاموش شدن دستگاه تمامی اطلاعات آن پاک می‌شود.
همچنین ظرفیت حافظه رم با مقایسه با ظرفیت حافظه‌های دائمی همچون HDD و SSD بسیار کمتر بوده اما در عین حال از سرعت فوق العاده بالایی برخوردار بوده تا بتواند اطلاعات و داده های مورد نیاز CPU را در کمترین زمان ممکن فراهم کند.
موبایل‌های امروزی معمولا از 4 تا 12 گیگابایت رم استفاده می‌کنند که هر چه میزان رم بیشتر باشد، قادر خواهید بود برنامه های بیشتری را همزمان بدون هنگ کردن یا کند شدن موبایل، اجرا کنید.
البته بایستی به این مورد نیز توجه داشته باشید که سی پی یو CPU موبایل نیز باید از قدرت پردازشی نسبتا بالایی برخوردار باشد. در نهایت به طور خلاصه از ویژگیهای مهم رم بر روی برد موبایل می توان به سه مورد مهم زیر اشاره داشت:
- رم در کامپیوتر و موبایل مکانی برای نگه‌داری داده‌های ضروری و مورد نیاز دسترسی CPU می‌باشد که بسیار سریع عملیات خواندن Read و نوشتن Write را انجام می‌دهند.
- ظرفیت رم به دلیل اینکه یک حافظه موقت محسوب می‌شود، نسبت به ظرفیت سایر حافظه‌های دائمی کمتر بوده و در صورت خاموش شدن موبایل، تمامی اطلاعات ذخیره شده روی آن پاک می‌شود. علت آن این است که سی پی یو CPU نیز خاموش شده است و برنامه‌ای جهت پردازش وجود ندارد.
- به محض روشن شدن کامپیوتر یا موبایل و کارکردن سی پی یو جهت پردازش برنامه‌هایی به صورت پیش فرض در پشت زمینه Background در حال اجرا هستند، رم نیز فعالیت خود را با توجه به نیاز و قدرت پردازشی سی پی یو، آغاز می‌کند.
Rom
رام Rom (Read only memory) به معنای حافظه‌ای که تنها برای فراخواندن اطلاعات بر روی آن کاربرد دارد و فرآیند نوشتن یا همان Write امکان پذیر نیست. به عبارت دیگر حافظه Rom یک حافظه خواندنی Read Only به شمار می رود که کاربر هیچ گونه دسترسی مستقیم به آن را ندارد.
جالب است بدانید که رام در تمامی موبایل‌ها و کامپیوترها فضا کوچکی را از فضا حافظه داخلی اشغال کرده که بر روی آن اطلاعات مهم سیستمی ذخیره شده است. به عنوان مثال اگر به قسمت حافظه داخلی گوشی‌تان مراجعه فرمایید، مشاهده خواهید کرد که قسمتی تحت عنوان سیستم فایل System File وجود دارد که قابل پاک کردن یا نوشتن نیست.
بنابراین به صورت خلاصه و ساده رام ظرفیتی از حافظه داخلی گوشی به شمار می‌رود که اطلاعات مهم سیستم عامل بر روی آن ذخیره شده و کاربر به صورت مستقیم نمی‌تواند آن را پاک و یا تغییر دهد.
سی پی یو CPU
پردازنده یا CPU (Central processing unit) که گاها به مغز کامپیوتر و موبایل معروف است، اصلی‌ترین قطعه بر روی برد موبایل به شمار می‌رود. هرگونه دستوری همچون تاچ کردن ال سی دی، میکروفن، بلندگوها، اجرا برنامه‌ها و غیره بایستی ابتدا توسط سی پی یو پردازش شده و نتیجه آن را بر روی صفحه نمایشگر مشاهده می‌کنید.
هرچه قدرت پردازشی سی پی یو موبایل یا کامپیوترها زیادتر باشد، برنامه ها روان‌تر و به اصطلاح Responsive بهتری خواهد داشت. اجازه دهید با یک مثال ساده‌تر فرآیند پردازش دستورات کاربر توسط سی پی یو را مورد بررسی قرار دهیم.
به عنوان مثال قصد اجرا کردن برنامه یا مشاهده ویدیویی را دارید، به محض اینکه بر روی برنامه تاچ می‌کنید و به اصطلاح برنامه در حال اجرا شدن RUN است، دستوراتی از طریق ال سی دی به حافظه داخلی منتقل شده و بلافاصله دستورات جهت پردازش وارد سی پی یو می شود.
در این حال، اطلاعاتی که مورد نیاز دسترسی سی پی یو می باشد، در حافظه رم RAM ذخیره خواهد شد تا در صورت لزوم دوباره فراخوانی شوند. در نهایت نتیجه پردازش داده و اطلاعات از طریق صفحه نمایش به کاربر نشان داده می‌شود. لازم به ذکر است که تمامی مراحل ذکر شده در کمتر از یک ثانیه رخ می‌دهد.
البته ممکن است اجرا کردن برخی از برنامه‌ها به علت کند بودن سرعت پردازنده Clock speed و یا ضعیف بودن سی پی یو کمی زمان‌بر باشد. حال که با نقش سی پی یو و مهمترین جزء برد موبایل آشنا شده‌اید، آگاه بودن از مشخصات کلی پردازنده خالی از لطف نیست.
اولین و مهمترین معیاری که حین سنجش قدرت یک پردازنده مورد بررسی واقع می‌شود، سرعت یا clock speed می‌باشد. هر چه میزان سرعت Clock speed پردازنده شما بیشتر باشد، اجرا برنامه ها سریع تر و به اصطلاح روان تر صورت می‌گیرد.
به عنوان مثال اگر سرعت پردازنده‌ای 2 گیگاهرتز باشد، قابلیت پردازش 2 میلیارد دستور را در ثانیه دارد. البته چند هسته‌ای بودن، نوع تراشه و تکنولوژی به کار رفته در سرعت و نحوه عملکرد سی پی یو بی تاثیر نیست.
مقاومت
مقاومت در بردهای موبایل نقش بسزایی را ایفا می‌کنند و یکی از قطعات پراستفاده بر روی مادربردها به شمار می‌رود. به طور ساده زمانی از مقاومت ها بر روی برد موبایل بهره برداری می‌شود که قصد کاهش میزان جریان را داشته باشیم.
به عبارتی دیگر شرکت تولید کننده موبایل‌ها زمانی از این قطعه استفاده می‌کنند که برد نیاز به محافظت دارد. واحد اندازه گیری مقاومت ها اهم بوده و معمولا بر روی مدارها به حرف R نمایش داده می‌شوند. در طراحی تمامی گوشی های جدید و قدیم، وجود مقاومت ها بسیار حیاتی بوده از سوختن برد جلوگیری می‌کنند.
به عنوان مثال اگر از مقاومت‌های خاصی همچون PTC در طراحی برد گوشی استفاده نشود، با افزایش دما احتمال سوختن برد و هارد چندین برابر خواهد شد. بنابراین با به کارگیری از مقاومت‌های باکیفیت بر روی برد موبایل، طول عمر و افزایش کارایی موبایل افزایش پیدا خواهد کرد.
دیود
به طور خلاصه دیود در برد موبایل نقش سنجش و تعدیل ولتاژ جریان در مدار شارژ و تغذیه را بر عهده دارد. به عبارتی دیگر تعدیل ولتاژ توسط دیود به معنی تغییر و تنظیم مقدار ولتاژ مدار الکتریکی می‌باشد.
در بسیاری از مواقع لازم است که ولتاژ در برد موبایل به یک مقدار خاص تنظیم شود تا تمامی اجزا همچون رم و سی پی یو بتوانند به درستی وظایف خود را انجام دهند. بنابراین دیودها همچون ترانزیستورها برای تنظیم و افزایش ولتاژ بر روی مدار حیاتی هستند.
ترانزیستور
ترانزیستورها قطعات نیمه رسانایی به شمار می‌روند که برای تقویت و هدایت سیگنال‌های ورودی بهره برداری شده و از سه ترمینال Collector – Emitter – base که به دیگر اجزا مدار الکتریکی متصل می‌شوند.
به صورت مختصر و ساده ترانزیستورها یک عنصر اکتیو به شمار می‌رود که وظیفه تقویت ولتاژ یا سوئیچ کردن و تامین ولتاژ اولیه برای راه اندازی مدار را بر عهده دارد.
آی سی IC
مدار مجتمع، آی سی IC، چیپست و میکروچیپ یک مدار منظم بسیار ظریف و میکروسکوپی است که از قطعات متفاوتی همچون خازن، مقاومت، ترانزیستور و سایر موارد متشکل شده است که بر روی مدار PCB قرار می‌گیرند.
به عبارتی دیگر ای سی همچون سی پی یوها قلب و مغز هریک از موبایل و تبلت‌ها به شمار می‌رود. از انواع آی سیهای موبایل می‌توان به مواردی همچون آی سی CPU، آی سی شارژ، آی سی هارد، آی سی تغذیه و غیره اشاره داشت.
دلایل خراب شدن برد موبایل
دلایل و علل خرابی و معیوب شدن برد موبایل بسیار گسترده و متنوع بوده از این رو سعی میکنیم در این قسمت به صورت مختصر و به هر یک اشاره ای داشته باشیم.
حرارت بالا
حرارت بالا، دشمن اصلی قطعات موبایل و کامپیوترها به شمار می‌رود که به اصطلاح به آن Overheat کردن سی پی یو و برد می‌گونید. اجرا برنامه‌های سنگین برای مدت طولانی، قرار دادن گوشی در معرض نور خورشید، بروز مشکلات برقی و به کارگیری قطعات فیک سبب سوختن و یا معیوب شدن بخشی از برد موبایل می‌شود.
آب خوردگی و ضربه شدید
یکی از رایج ترین عللی که سبب سوختن برد موبایل می‌شود، قطعا آب خوردگی و ضربه خوردن است که بیشترین میزان خرابی را به دنبال دارند. تعمیر برد آب خورده و ضرب دیده یکی از چالش‌هایی است که تعمیرکاران موبایل به صورت روزانه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
البته احتمال تعمیر برد گوشی آب خورده و یا ضربه خورده بستگی به میزان شدت آسیب داشته اما در بیشتر مواقع غیر قابل تعمیر هستند و راهی جزء تعویض برد وجود نخواهد داشت.
وجود اختلال در عملکرد باتری
جالب است بدانید وجود اختلال در عملکرد باتری و با معیوب شدن باتری، شانس سوختن برد موبایل بیشتر خواهد شد. از این سوی اگر به تازگی متوجه هرگونه اختلال در عملکرد باتری گوشی خود شده‌اید، سریعا برای رفع آن به تعمیرکار متخصص مراجعه کنید و این مشکل حیاتی را پشت گوش نیندازید.
در صورت بی‌اعتنایی به این موضوع، به علت بالا و پایین شدن ولتاژ دریافتی برد، امکان دارد عملکرد خازن ها و آی سی مختل شود و در نهایت منجر به سوختن برد گوشی خواهد شد. بنابراین با تعویض باتری معیوب، از پرداخت هزینه‌های سنگین تعویض و تعمیر برد موبایل اجتناب کنید.
فرآیند تعویض قطعات بر روی برد موبایل
به صورت خلاصه تعمیرکاران موبایل برای تعویض قطعات مختلف بر روی برد از هویه و قلع کش استفاده می‌کنند. فرآیند آن به این شکل است با داغ شدن هویه و قرار دادن بر روی قطعه مورد نظر، لحیم آن باز شده و با بهره‌برداری از قلع کش، لحیم ذوب شده از روی مدار حذف گردیده و با استفاده از پنس قطعه معیوب از روی برد خارج خواهد شد.
بعد از خارج نمودن قطعه معیوب از روی برد موبایل، می توان قطعه سالم را با استفاده از هویه در جایگاه خود لحیم کرد. البته شایان ذکر است تعویض قطعات برد لازمه مهارت بالا می باشد، زیرا استفاده از هویه با حرارت بیش از حد می تواند به خود برد و سایر بخش ها آسیب جدی وارد کند.
آیا برد گوشی قابل تعمیر است؟
برای پاسخ به این سوال بایستی به شدت آسیب و نحوه آسیب دیدن برد موبایل دقت داشته باشیم. البته تعمیر برد گوشی به مهارت بالا تعمیرکار نیز بستگی دارد. به عنوان مثال آب خوردگی شدید گوشی روشن و خرد شدن برد گوشی فرآیند تعمیر برد را کاملا غیر ممکن می کند و چاره‌ای جزء تعویض برد نخواهید داشت.
در برخی از موارد ممکن است یک خازن کوچک سبب ایجاد اختلال در عملکرد برد شود و با تعویض آن، مشکلات مربوطه رفع خواهد شد. بنابراین تعمیر برد گوشی امکان پذیر است در صورتی که شدت و نوع آسیب حاد نباشد.
نتیجه گیری
در نهایت مادربرد گوشی همچون مادربردهای لپ‌تاپ و کیس از بخش‌های مختلف و گوناگون در ابعاد کوچک و بزرگی متشکل شده‌اند که هر کدام وظایف منحصر به فردی را ایفا می‌کنند. از آنجایی که عملکرد هر بخش به بخش دیگری وابسته است، در صورت بروز هرگونه مشکلات احتمالی ممکن است عملکرد کلی گوشی مختل شود.
از این رو توصیه می‌شود اگر به تازگی متوجه برخی از اختلالات در عملکرد گوشی خود شده‌اید، منشاء آن را جستجو کرده و در صورت لزوم از تعمیرکاران متخصص کمک بگیرید.
